Terugblik Duinzichtgesprek Joke Hermsen

Terugblik Duinzichtgesprek Joke Hermsen
Hermsen ontdekte dat bij iedereen heimwee ontstaat in de eerste duizend dagen van de kindertijd met de vanzelfsprekende verbondenheid met alle dingen maar ook met pijn en angst voor verlatenheid. Als het kind een ik wordt, ontdekt het de wereld en ontstaat het verlangen om er thuis te zijn. Maar het is nu juist het probleem dat zoveel mensen ontheemd zijn en naar een dak boven hun hoofd en een betere plek verlangen, aan ‘vertepijn’ lijden. Niet alleen vluchtelingen zijn ontheemd en worstelen met heimwee, wij zijn allemaal migranten uit onze kindertijd.

Waar komt die vervreemding vandaan? Volgens Hermsen door het wegvallen van de oorspronkelijke verbondenheid uit onze persoonlijke prehistorie. In onze neoliberale wereld met economische principes, technologie en digitalisering leven wij als losse individuen en zijn onze verhalen kwijtgeraakt. Hoe kunnen we ons weer thuis gaan voelen? Ten eerste is bewustwording van de rusteloosheid en thuisloosheid belangrijk. Door het toelaten van herinneringen komt er ruimte voor het eigen levensverhaal en krijgen verdrietige ervaringen een plek, zodat we niet langer voortvluchtig hoeven te zijn. Hermsen noemt dit zorg voor de eigen ziel.
Maar de tweede stap is het zoeken van gemeenschap en het luisteren naar het verhaal van anderen. De cultuur biedt onderdak aan de mensheid. De taal van literatuur, kunst, muziek en filosofie die het onzegbare en sacrale verwoordt, brengt ons weer thuis in ons tweede huis in de wereld. Wie geraakt wordt door de verbeelding, stijgt boven zijn eigen ik uit. Compassie en verbeelding herstellen de verbondenheid.

Het is juist in onze huidige politieke situatie van belang om waakzaam te blijven. Zelfs Erasmus waarschuwde al voor het vormen van natiestaten. Ook de politiek heeft poëzie nodig. Er moet ruimte komen voor de cultuur van vreemdelingen, zodat ook zij zich thuis kunnen gaan voelen.

Ik eindig met de woorden die Joke Hermsen in mijn boek bij haar handtekening schreef: ‘Wél thuis!’

Corrie Kleijnendorst

 
terug